مقدمه

حتما می‌دانید که زخم معده یکی از عوامل خطر برای سرطان معده به شمار می‌رود.
 
در واقع گفته می‌شود زخمی که طی سه ماه با دارو درمان نشود، باید بیشتر مورد بررسی قرار بگیرد و در صورت لزوم جراحی شود تا خطر سرطان معده کاهش یابد اما آیا واقعا چنین موضوعی حقیقت دارد، این زخم چگونه ایجاد می‌شود و چه علائمی دارد، چطور میتوان از ابتلا به آن پیشگیری کرد؟ دکترناصر ابراهیمی دریانی، فوق‌تخصص بیماریهای گوارشی و کبد و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران شما را در این زمینه راهنمایی میکند.
 

زخم اثنی عشر؛ شایع‌تر از زخم معده

وقتی صحبت از زخم می‌شود اغلب افراد به یاد زخم معده میافتند در حالی که شیوع زخم اثنی عشر یا دوازدهه (قسمت ابتدایی روده باریک) از زخم معده خیلی بیشتر است. حتی بعضیها زخم اثنی عشر را همان زخم معده تلقی میکنند اما این‌طور نیست. زخم اثنی عشر در آقایان شیوع بیشتری از خانم‌ها دارد و معمولا از لحاظ سنی ۱۰ تا ۲۰ سال زودتر از زخم معده ایجاد می‌شود. همچنین در افراد با گروه خونی O بیشتر دیده می‌شود.

علامت آن هم معمولا دردی است که در زمان گرسنگی در ناحیه معده ایجاد می‌شود؛ برای مثال ممکن است فرد هنگام نیمه شب به دلیل سوزش و درد معده از خواب بیدار شود و با خوردن یک فنجان شیر یا یک تکه نان دردش ساکت شود. گاهی هم متاسفانه بیمار با اولین تظاهرات زخم از جمله استفراغ خونی و مدفوع سیاه‌رنگ به اورژانس مراجعه میکند و بعد که مورد بررسی و آندوسکوپی قرار میگیرد، متوجه میشویم زخم اثنی عشر دارد. گاهی هم ممکن است زخم مدت زیادی در اثنی عشر باقی بماند و ایجاد تنگی کند. در این صورت فرد یک تا سه ساعت بعد از غذا خوردن دچار نفخ و استفراغ می‌شود زیرا غذا در معده‌اش باقی میماند.

علاوه براینها زخم اثنی عشر به خصوص در مردان بالای ۴۰ تا ۴۵ سال ممکن است به صورت سوراخ شدن تظاهر کند که در این وضعیت بیمار دچار درد خیلی شدید می‌شود. زخم معده برعکس زخم اثنی عشر در خانم‌ها شایع‌تر است اما بعد از یائسگی میزان شیوع در خانم‌ها و آقایان یکسان می‌شود. همچنین این زخم معمولا بعد از غذا خوردن علائمی مثل درد، سوزش و ترش کردن ایجاد میکند. زخم معده هم گاهی با عوارضی چون خونریزی یا سوراخ شدن خود را نشان میدهد.
 

داروهای ممنوعه برای زخم معده

گاهی اوقات سوال می‌شود که آیا مصرف داروهای مسکن وسط غذا یا استفاده از مسکن‌هایی که در روده باز می‌شود، میتواند از ایجاد زخم جلوگیری کند؟ پاسخ منفی است. اگرچه مسکن‌ها به صورت موضعی در معده عارضه ایجاد میکنند اما بعد از جذب نیز باعث بالا رفتن گاسترین سرم خون میشوند و از این طریق در قسمت‌های مختلف بدن عارضه ایجاد میکنند.

حتی نوع تزریقی این داروها نیز همین عوارض را دارد و میتواند باعث زخم معده شود یا برای مثال شیاف دیکلوفناک هم میتواند باعث زخم ناحیه رکتوم شود. بنابراین کسانی که زخم معده یا اثنی عشر دارند باید حتما این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارند تا این داروها برایشان تجویز نشود.
 

میکروبی که خطر سرطان را بالا میبرد!

عفونت «هلیکوباکتر پیلوری» یکی دیگر از عوامل موثر در ایجاد زخم معده و اثنی عشر است؛ معمولا ۱۰ درصد از افراد آلوده به این عفونت دچار زخم اثنی عشر و تا حد کمتری زخم معده میشوند. حدود یک درصد از آنها نیز به سرطان معده مبتلا میشوند. افراد مبتلا به زخم معده اگر دارای عفونت هلیکوباکتر پیلوری باشند باید حتما برای ۱۰ روز تحت درمان همزمان با سه نوع آنتیبیوتیک قرار بگیرند تا میکروب کاملا در بدن‌شان از بین برود.

آلودگی به این میکروب در کشور ما اغلب از بچگی شروع می‌شود؛ یعنی موقعی که در خاک غلت میخوریم و بازی میکنیم. مطالعات نشان داده‌اند بیشتر از ۸۰ درصد افراد بالای ۵۰ سال به این میکروب آلوده هستند اما لازم نیست که همه این میکروب را در بدن‌شان از بین ببرند بلکه فقط در صورت وجود زخم یا سابقه سرطان معده در خانواده، درمان با آنتی بیوتیک لازم می‌شود. خوشبختانه امروزه به دلیل رعایت بهداشت، آلودگی با میکروب هلیکوباکتر پیلوری و شیوع زخم‌های معده و اثنی عشر در کشور روز به روز کمتر می‌شود.
 

زخم معده چه زمانی سرطانی می‌شود؟!

خیلی مواقع بیماران سوال میکنند که آیا زخم معده و اثنی عشر ممکن است سرطانی شود؟ در مورد زخم‌های اثنی عشر هرگز چنین مسئله‌ای مطرح نیست و معمولا نیاز به بیوپسی و آندوسکوپی مجدد وجود ندارد زیرا زخم با درمان دارویی بهبود پیدا میکند اما زخم‌های معده، به خصوص اگر براثر مصرف مسکن‌ها ایجاد نشده باشند، حتما باید از اطراف‌شان پنج بیوپسی برداشته شود.

هر چقدر هم زخم معده بزرگ‌تر باشد خطر بدخیمی بیشتر می‌شود اما زخم‌های معده‌ای که براثر مصرف داروهای مسکن ایجاد میشوند، خطر بدخیمی ندارند. به‌طور کلی کسانی که به دلیل زخم معده تحت درمان قرار میگیرند باید بعد از حدود ۵/۲ تا ۳ ماه دوباره آندوسکوپی شوند تا مطمئن شویم زخم‌شان کاملا از بین رفته است.
 

فلفل معده را زخم نمیکند!

برخلاف عقیده عموم، مصرف غذاهای تند و پر ادویه باعث ایجاد زخم معده و اثنی عشر نمی‌شود؛ برای مثال در کشور هند که مصرف ادویه بالاست، آمار زخم زیاد نیست. در واقع باید بین «سوء هاضمه» و «زخم» افتراق بدهیم. فلفل، ادویه‌جات و ترشیجات شاید یک مقدار باعث سوزش معده شوند اما این موضوع دلیل نمی‌شود که به زخم معده دچار شوید.

حتی این تفکر نیز غلط است که با مصرف فلفل و ادویه زخم‌های گوارشی بازتر میشوند اما در مقابل، استرس و تنش روحی در افراد مبتلا به زخم‌های گوارشی میتواند باعث سر باز شدن زخم و خونریزی شود. بنابراین چنین افرادی باید برای جلوگیری از عود مجدد زخم در محیطی آرام و دور از تنش زندگی کنند.
 

برنج دودی، سوسیس و کالباس؛ سه عامل خطر

یکی از عوامل موثر در ایجاد سرطان معده، تغذیه است. خوراکیهای کهنه و نمک سودشده همگی میتوانند خطر ابتلا به این سرطان را بالا ببرند. نیترات نیز اگر در مواد غذایی مثل سوسیس و کالباس بیش از حد استاندارد به کار رود خطر سرطان معده را افزایش میدهد. درواقع نیترات توسط باکتریهای دهان و دستگاه گوارش تبدیل به نیتریت می‌شود.

نیتریت هم یک ماده سرطان‌زا به نام نیتروزامین تولید میکند. نگهداری از مواد غذایی، به خصوص گوشت‌های نمک‌سود شده در محیط‌های مرطوب ازجمله سرداب‌ها نیز میتواند باعث تولید نیتروزامین شود. بنابراین چنین تفکری غلط است که هرچه بعضی مواد غذایی مثل ترشی قدیمیتر باشند، بهتر و سالم‌تر هستند. یادتان باشد که هرقدر مواد غذایی برای مدت طولانیتری نگهداری شوند، خطر سرطان‌زایی آنها هم بیشتر می‌شود. فرآیند دودی کردن مواد غذایی مثل ماهی و برنج نیز اگر بیشتر از حد مجاز انجام شود، خطر سرطان معده را افزایش میدهد.
 

نارنگی خطر سرطان معده را کاهش میدهد!

یکی دیگر از عوامل مهم در بروز سرطان معده کمبود سلنیوم، ویتامین E و آنتیاکسیدان‌هاست. سبزیجات و میوه‌های تازه، به خصوص مرکبات دارای آنتیاکسیدان‌هایی هستند که از سرطان معده جلوگیری میکنند. در واقع یکی از مسائلی که امروزه روی آن بحث می‌شود، تاثیر ویتامین C با دوز بالا روی سرطان معده است. بنابراین هرقدر مرکبات بیشتری میل کنید، به سلامت‌تان کمک بیشتری کرده‌اید.
 

چاقی، سیگار و مواد مخدر؛ مثلث مرگ!

چاقی خطر چند سرطان از جمله سرطان قسمت ابتدایی معده، کبد، رحم، کولون و لوزالمعده را بالا میبرد. سیگار کشیدن نیز خطر ۳۰۰ نوع سرطان از جمله سرطان معده را افزایش میدهد. مصرف ناس (نوعی ماده مخدر) نیز که در بعضی نقاط روستایی ایران شایع است، باعث تحریک و التهاب معده می‌شود.

تریاک هم خطر سرطان‌های قسمت فوقانی دستگاه گوارش و لوزالمعده را بالا میبرد. استفاده از فضولات حیوانات برای تامین سوخت و گرما هم میتواند خطر سرطان معده را افزایش دهد. این کار بیشتر در روستاها رایج است و باعث تولید هیدروکربن‌های آروماتیک و سرطان‌زا می‌شود؛ درست مانند دود ماشین و هوای آلوده.

 اگر سابقه جراحی معده دارید...

جراحیهای معده از دیگر عوامل موثر در ایجاد سرطان معده هستند؛ برای مثال کسانی که به دلیل زخم اثنی عشر یا معده تحت جراحی «گاستروژژنوستومی» قرار گرفته‌اند و بخشی از معده‌شان به روده‌شان وصل شده است، بیشتر در خطر سرطان معده هستند. پولیپ‌های معده نیز به خصوص اگر بزرگ‌تر از ۱/۵ تا ۲ سانتیمتر باشند، خطر سرطان معده را افزایش میدهند. تحلیل رفتن یا آتروفی مخاط معده هم عامل خطر دیگری برای سرطان محسوب می‌شود.

منبع: سایت برترین ها